Bent u uitgenodigd voor een rouwplechtigheid van iemand met een andere culturele achtergrond dan uzelf, dan is het goed om vooraf te lezen over de gebruiken en over hoe ze rouwen in andere culturen. de culturen die worden besproken komen relatief veel voor in Nederland. Vraag vooraf aan de familie altijd of er dingen zijn waar u rekening mee dient te houden, helemaal wanneer het gaat om een cultuur die hier niet wordt genoemd. Doe dit ook wanneer kinderen uitgenodigd zijn, zo weet u wat u kunt verwachten en hoe u u aan kunt passen aan de gebruiken.
Wanneer u of een geliefde veel interesse heeft in andere culturen, kan het ook mooi zijn om een aantal van de rituelen die we in dit artikel beschrijven, te gebruiken voor een Nederlandse uitvaart. Let wel dat dit met respect voor de andere cultuur wordt gedaan.
1. Islamitisch
De Moslim gemeenschap in Nederland wordt steeds groter en daarom is de kans best groot dat u eens wordt uitgenodigd voor een Islamitische uitvaart. Er zijn tijdens een uitvaart veel rituele voorschriften die per stroming nog iets kunnen verschillen. Reinheid is in ieder geval een belangrijke speerpunt. De overledene wordt eerst op rituele wijze gewassen, dit mag alleen uitgevoerd worden door mensen die alle voorschriften kennen. Daarna wordt de overledene in een laken of in witte doeken gehuld en besprenkeld met reukwater. Er komt dus geen kist aan te pas, maar het gezicht wordt in het graf wel met plankjes afgedekt zodat er geen aarde op het gezicht komt. Een Moslim wordt op de rechterzij begraven met het gezicht richting Mekka.
Op de dag van de uitvaart vindt ook een gebed plaats bij de moskee waarbij de aanwezigen drie rijen vormen: een voor mannen, een voor kinderen en een voor vrouwen. Ook zij staan richting Mekka. Een aantal geloofsrichtingen staan geen vrouwen toe op de uitvaart. De vrouwen mogen pas vanaf een dag later het graf bezoeken. Bloemen en kaarsen worden niet bij het graf geplaatst.
Moslims moeten eigenlijk binnen 24 uur begraven worden, echter is het in Nederland wettelijk verplicht om 36 uur te wachten. Er kunnen hiervoor ontheffingen worden aangevraagd. De rouwperiode daarna is drie dagen. Later condoleren is niet gebruikelijk. Ze geloven dat het niet goed is om te blijven hangen in verdriet.
2. Surinaams
Surinamers zijn onder te verdelen in verschillende groepen als Javanen, Creolen, Hindoestanen, Chinezen en Indianen. Allemaal hebben ze hun eigen rouwrituelen. De Hindoestaanse gebruiken worden verderop in dit artikel beschreven. Hier leest u meer over de rituelen van de Surinaamse Creolen, omdat dit een relatief grote groep in Nederland is.
Een Surinaams Creoolse uitvaart is best een feestelijke bedoening. Ze zeggen ook wel dat ze al dansend naar hun laatste rustplaats gebracht willen worden en ze vinden dat ‘waar de dood is, ook gelachen moet worden’. Door te dansen wordt het gevoel van verdriet en pijn minder ook kan de ziel van de overledene zo vredig het lichaam verlaten. Daarnaast vinden ze het belangrijk dat het leven van de dode gevierd moet worden. De uitvaart wordt gehouden in een uitvaartcentrum, daarna wordt de kist naar de begraafplaats gebracht. Iedereen loopt zingend achter de kist aan en degene die de kist dragen maken dansende bewegingen zodat kwade geesten weg blijven. Kledij is tijdens een Creoolse uitvaart belangrijk, de gasten dragen wit en de vrouwelijke aanwezigen dragen een hoofddoek.
Bijna belangrijker dan de uitvaart zelf, is de avond vooraf. Want ook voor de uitvaart houden ze bepaalde rituelen aan. De dode wordt tijdens een dodenwake in besloten kring van familie en vrienden gereinigd en gezuiverd. Ook hier wordt er naast gebeden ook gedanst en gezongen. De avond voor de uitvaart is er een dodenwake die de hele nacht doorgaat. De familie neemt tijdens de dodenwake de tijd om te bidden, te praten, te dansen en zingen, daarnaast eten ze gezamenlijk.
3. Joods
Wanneer iemand die Joods is, wordt de persoon het liefst binnen 36 uur na overlijden begraven. De overledene wordt begraven in een onbewerkte houten kist waarin wat aarde uit Israël is gestopt. Het is een sobere aangelegenheid, zonder bloemen en dergelijke.
Eerst vindt een rouwdienst plaats, daarna wordt de overledene naar het graf gebracht. Er wordt onderweg drie keer gestopt. Dit is om te laten zien dat er geen haast is. Als de kist in het graf is gehesen, gooien de familieleden drie scheppen met aarde op de kist. Daarna doen de andere gasten dit ook. Bij Orthodoxe Joden mogen alleen mannen dit doen. In sommige gevallen, maken de nabestaanden een scheur in hun kleren. Dit is een teken van rouw.
Het is belangrijk om pas troost te bieden na de begrafenis. De nabestaanden willen eerst de dode met respect begraven, daarna is er aandacht voor de levenden. De directe nabestaanden gaan na de begrafenis zeven dagen in rouw. Dit heet ook wel Sjiwwe. Ze blijven thuis en worden verzorgd door dierbaren.
4. Hindoestaans
Wanneer een Hindoe overlijdt, wordt hij of zij niet begraven maar gecremeerd. De Hindoestanen geloven dat dit de snelste manier is om terug te keren naar de bron. De as wordt daarna uitgestrooid boven stromend water, het liefst in de Ganges in India. In de meeste gevallen is dit niet mogelijk en dus wordt de as uitgestrooid nabij het crematorium.
Een Hindoestaanse crematie kent vele gebruiken en rituelen en er is naast verdriet ook ruimte voor vreugde. Het overlijden wordt namelijk ook wel gezien als de bevrijding van de ziel. De uitvaart wordt geleid door een Hindoestaanse priester, die een aantal rituelen uitvoert. De belangrijkste is het Het pindh-ritueel, waarbij vijf balletjes van rijstmeel, honing, melk, ongezouten boter, suiker en sesamzaad bij de overledene in de open kist worden gelegd. De oudste zoon vervuld ook een belangrijke rol. Zijn hoofd is geschoren en hij loopt met een brandende dia (een aardewerken schaaltje) vijf keer rond de kist. Hij raakt hierbij iedere keer de mond van de overledene met de dia aan. De aanwezigen mogen hierna afscheid nemen door rijstkorrels of bloemblaadjes in de kist te leggen. Hierna wordt de kist afgesloten en naar de ovenruimte gebracht. Voor Hindoes is het belangrijk om het lichaam te zien branden, daarom gaan er een aantal directe familieleden mee de ruimte in.
5. Moluks
Een Molukse uitvaart is juist weer een stuk soberder, dit omdat Molukkers protestant zijn. Dit betekent ook dat een Molukker wordt begraven en niet gecremeerd. De avond voor de begrafenis houden ze een troostdienst, de ‘malam penghiburan’. Deze is in feite nog belangrijker dan de uitvaart zelf en er zijn meer mensen aanwezig.
De uitvaart bestaat uit een kerkdienst en een plechtigheid bij het graf, beide geleid door een dominee. Er wordt afgesloten met het ‘Onze Vader’ en een gebed. Daarna worden er door de nabestaanden bloemen en aarde in het graf gelegd.
Dit is hoe ze de uitvaart verzorgen en rouwen in andere culturen. In veel culturen is het vanwege soberheid of vanwege geloof in geesten en in rust en vrede voor de ziel niet heel gebruikelijk om een overleden bij u te dragen in een sieraad met as. Is uw band met de overledene zo sterk dat u wel graag een herinneringssieraad wilt dragen? Overleg eventueel met familie van de overledene wat wel kan. Een armband of ring met een mooie tekstuele gravure van een spreuk of quote is ook een hele mooie manier om uw dierbare te herinneren.
